WASHINGTON DC —
Kusobala ukuthi amabandla abusayo ezwekazi le Africa asebenzisa imithetho eyatshiywa ngabamhlophe ababencindezela ngayo uzulu.
Ibandla le Zanu PF selike lathwalisa nzima inkokheli yamabandla aphikisayo anjengo muyi uDr Joshua Mqabuko Nkomo owayekhokhela ibandla le Zapu lingakamanyani leleZanu PF, uMnu. Morgan Tsvangirai we MDC-T kanye loMnu. Ndabaningi Sithole we Zanu-Ndonga.
UNkomo waphosa wabulawa ngababekubutho le Zimbabwe bekuvuyo leFive Brigade abangena endlini yakhe ngodlakela koBulawayo badubula abantu abathathu ababehlala laye bababulala.
UNkomo wabaleka ngomnyaka ka 1983 wayangena kwele Botswana ngenyawo wasecina esiyaphephela kweleBhilithane, ilizwe ayesanda kulwisana lalo ukuze iZimbabwe ithole uzibuse.
UTsvangirai laye wagongodwa walinyazwa kakubi ngabacatshangelwa ukuthi ngabebandla le Zanu PF ngomnyaka ka 2007 eye emthandazweni wokukhulekela ukuthula elizweni owawusenzelwa edholobhnei leHarare.
Ngaleso sikhathi uTsvangirai, wayesetheswa icala lokufuna ukubulala uMugabe lokugeqnula umbuso wakhe ngodlakela.
IZanu PF yathwalisa nzima uSithole owagwetshelwa ukuhlala ejele ngecala lokufuna ukubulala uMugabe. Wazifela okaSithole icala leli lilokhe lisemahlombe akhe loba nje engomunye wababumba ibandla le Zanu lapho lihlubuka liphuma ku Zapu.
Umnumzana Dumiso Dabenga, olwisane labamhlophe embusweni wabahuquluzi benotho abeRhodesia okweminyaka eminengi esebandla le Zapu, uthi akumangalisi okwehlela amadoda la amathathu njengoba ibandla le Zanu PF lizonda amabandla aphikisayo.
UDabengwa uthi amabandla aphikisayo afakelwa imithetho encindezelayo ngamabandla abusayo kuzwekazi le Africa.
Umnu. Nhlanhla Dube webandla le MDC elikhokhelwa nguMnu. Welshman Ncube usekelana laye esithi amabandla phose wonke awezwekazi le Africa akhahlameza aphikisayo ngoba esesaba ukulahlekelwa ngumbuso.
UDube uthi kungamanga ukuthi amabandla aphikisana labusayo asekelwa ngamazwe entshonalanga afuna ukudiliza umbuso wabensundu.
Akhona njalo amabandla athwele nzima anjenge SPLM Democratic party yase South Sudan, iDemocratic Progressive Party ye Malawi, amabandla eMDC, Inkatha Freedom Party yakwele Ssouth Africa lamanye amanengi.
Iziphathamandla zamabandla la uMnu. Lam Akol we SPLM Democratic Party, Nicholas Dausi we Progressive Democratic party ye Malawi, loDouglas Mwonzora bavumelana lo Dube kanye lo Dabengwa ukuthi amabandla aphikisayo kawanikwa ithuba lokubusa.
Loba edonsa nzima amabandla la, iziphathamandla zawo lokhe zilethemba lokuthi azaze aphumelele kunjongo yawo.
Kuhlandla lokucina lodaba lolu sizahlolisisa ukulwisana okusemabandleni aphikisayo njalo lokuthi uzulu uthini ngamabandla la. Thiyani indlebe lizizwele. Ukutshelwa yikuncitshwa.
Ibandla le Zanu PF selike lathwalisa nzima inkokheli yamabandla aphikisayo anjengo muyi uDr Joshua Mqabuko Nkomo owayekhokhela ibandla le Zapu lingakamanyani leleZanu PF, uMnu. Morgan Tsvangirai we MDC-T kanye loMnu. Ndabaningi Sithole we Zanu-Ndonga.
UNkomo waphosa wabulawa ngababekubutho le Zimbabwe bekuvuyo leFive Brigade abangena endlini yakhe ngodlakela koBulawayo badubula abantu abathathu ababehlala laye bababulala.
UNkomo wabaleka ngomnyaka ka 1983 wayangena kwele Botswana ngenyawo wasecina esiyaphephela kweleBhilithane, ilizwe ayesanda kulwisana lalo ukuze iZimbabwe ithole uzibuse.
UTsvangirai laye wagongodwa walinyazwa kakubi ngabacatshangelwa ukuthi ngabebandla le Zanu PF ngomnyaka ka 2007 eye emthandazweni wokukhulekela ukuthula elizweni owawusenzelwa edholobhnei leHarare.
Ngaleso sikhathi uTsvangirai, wayesetheswa icala lokufuna ukubulala uMugabe lokugeqnula umbuso wakhe ngodlakela.
IZanu PF yathwalisa nzima uSithole owagwetshelwa ukuhlala ejele ngecala lokufuna ukubulala uMugabe. Wazifela okaSithole icala leli lilokhe lisemahlombe akhe loba nje engomunye wababumba ibandla le Zanu lapho lihlubuka liphuma ku Zapu.
Umnumzana Dumiso Dabenga, olwisane labamhlophe embusweni wabahuquluzi benotho abeRhodesia okweminyaka eminengi esebandla le Zapu, uthi akumangalisi okwehlela amadoda la amathathu njengoba ibandla le Zanu PF lizonda amabandla aphikisayo.
UDabengwa uthi amabandla aphikisayo afakelwa imithetho encindezelayo ngamabandla abusayo kuzwekazi le Africa.
Umnu. Nhlanhla Dube webandla le MDC elikhokhelwa nguMnu. Welshman Ncube usekelana laye esithi amabandla phose wonke awezwekazi le Africa akhahlameza aphikisayo ngoba esesaba ukulahlekelwa ngumbuso.
UDube uthi kungamanga ukuthi amabandla aphikisana labusayo asekelwa ngamazwe entshonalanga afuna ukudiliza umbuso wabensundu.
Akhona njalo amabandla athwele nzima anjenge SPLM Democratic party yase South Sudan, iDemocratic Progressive Party ye Malawi, amabandla eMDC, Inkatha Freedom Party yakwele Ssouth Africa lamanye amanengi.
Iziphathamandla zamabandla la uMnu. Lam Akol we SPLM Democratic Party, Nicholas Dausi we Progressive Democratic party ye Malawi, loDouglas Mwonzora bavumelana lo Dube kanye lo Dabengwa ukuthi amabandla aphikisayo kawanikwa ithuba lokubusa.
Loba edonsa nzima amabandla la, iziphathamandla zawo lokhe zilethemba lokuthi azaze aphumelele kunjongo yawo.
Kuhlandla lokucina lodaba lolu sizahlolisisa ukulwisana okusemabandleni aphikisayo njalo lokuthi uzulu uthini ngamabandla la. Thiyani indlebe lizizwele. Ukutshelwa yikuncitshwa.